του Γιάννου Δημητρίου

Τελέστηκε την Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2023, από τον ιερό ναό Αγίου Ανδρέα στο Πλατύ Αγλαντζιάς, η κηδεία του αγνοούμενου της τουρκικής εισβολής από τον Αύγουστο του 1974 Φραγκόπουλου Δαυίδ μαζί με την αγαπημένη του σύζυγο Γιαννούλα που απεβίωσε την 1 Φεβρουαρίου 2023. Κατόπιν επιθυμίας της μακαριστής Γιαννούλας η κηδεία των λιγοστών οστών που ανεβρέθηκαν στον ομαδικό τάφο στην περιοχή Ορνίθι, στο χωριό Αφάνεια, και ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNΑ κηδεύτηκαν μαζί με τη σωρό της. Ο Φραγκόπουλος και η Γιαννούλα του, όπως ήταν πάντα αγαπημένοι στη ζωή, βρίσκονται πλέον μαζί στην αιώνια ζωή.

Ο Φραγκόπουλος Δαυίδ, 46 ετών τότε, με τη σύζυγο του Γιαννούλα απέκτησαν τέσσερα παιδιά, τον Δαυίδ, τον Χάρη, την Σπυρούλα και τον Παναγιώτη που ήταν ανήλικοι το 1974. Ήταν πραματευτής στο επάγγελμα. Μαζί με την σύζυγο του Γιαννούλα και συχνά συνοδευόμενος και από κάποια από τα παιδιά τους όργωνε σχεδόν ολόκληρη την Κύπρο, κυρίως χωριά της Επαρχίας, και πωλούσε τα εμπορεύματα του, κυρίως ήδη προίκας και άλλα χρήσιμα προϊόντα.

Με την αιφνίδια κατάληψη της Άσσιας από τα Τουρκικά στρατεύματα, την Τετάρτη, 14η Αυγούστου 1974 γύρω στις 14:00, εγκλωβίστηκε μαζί με την οικογένειά του στην Άσσια. Υπολογίζεται ότι ένας αριθμός γύρω στους 1000 ανθρώπους (δεν είναι γνωστός με ακρίβεια) εγκλωβίστηκαν στο χωριό.

Στις 21 Αυγούστου 1974, ομάδα ενόπλων Τούρκων στρατιωτών συνέλαβαν τον Φραγκόπουλο Δαυίδ μαζί με την οικογένεια του, καθώς και άλλα άτομα που φιλοξενούσαν στο σπίτι τους και τους οδήγησαν στην πλατεία του Ιωάννου Προδρόμου (πάνω ενορία Άσσιας). Στην πλατεία μεταφέρονταν από κάθε κατεύθυνση ομαδικά, με την συνοδεία ενόπλων Τούρκων στρατιωτών και μικρή ομάδα επίσης ενόπλων Τ/Κ, όλοι οι εγκλωβισμένοι άμαχοι πολίτες που βρίσκονταν στο χωριό. Εκεί όλοι οι άνδρες και νέοι κρατήθηκαν στα καφενεία του χωριού υπό ένοπλη φύλαξη, ενώ τα γυναικόπαιδα οδηγήθηκαν στην κάτω ενορία όπου κρατήθηκαν σε μεγάλες ομάδες σε σπίτια.

Αφού έδεσαν τα χέρια μεγάλου αριθμού συλληφθέντων αμάχων πολιτών, που σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες αριθμούσαν 107, τους μετέφεραν Τούρκοι στρατιώτες με τρία στρατιωτικά φορτηγά συνοδευόμενα από δύο στρατιωτικά αυτοκίνητα (τύπου jeep) όπου επέβαιναν και Τούρκοι αξιωματικοί, στο χωριό Αγιά Κεπήρ όπου τους κατέβασαν και έμειναν καθισμένοι για περίπου τρεις ώρες.

Μετά την τρίωρη στάση έξω από το χωριό Αγιά Κεπήρ, τους μετέφεραν στο Γκαράζ Παυλίδη όπου έγινε διαλογή από τον εκεί Τουρκοκύπριο υπεύθυνο Αλί Ριζά. Συνολικά 37 άτομα, όλοι κάτω των 50 ετών, διατάχθηκαν να κατέβουν από τα φορτηγά ενώ δόθηκε διαταγή οι υπόλοιποι 70 να επιστρέψουν. Ο Φραγκόπουλος Δαυίδ ήταν ένας από τους 70 άμαχους που οδηγήθηκαν σε άγνωστη κατεύθυνση με την συνοδεία Τούρκων στρατιωτών.

Οι εκταφές που έγιναν στην περιοχή Ορνίθι το 2009-10 έφεραν στο φως το μεγαλύτερο έγκλημα πολέμου εναντίων αμάχων πολιτών που διέπραξε ο Τουρκικός στρατός το 1974. Οι 70 άμαχοι πολίτες δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ και ρίχτηκαν σε δύο πηγάδια. Όπως είναι γνωστό, οι ομαδικοί τάφοι είχαν παλαιότερα ανοιχθεί με τη χρήση βαρέων μηχανημάτων σε μία οργανωμένη επιχείρηση μετακίνησης και εξαφάνισης των μαρτυρικών οστών των δολοφονηθέντων, που στόχο είχε να εξαφανίσει τα αίτια θανάτου του ομαδικού αυτού εγκλήματος. Ένα δεύτερο, εξίσου ειδεχθές έγκλημα είχε αποκαλυφθεί με την ανεύρεση μόνο τεσσάρων ολοκληρωμένων ή σχεδόν ολοκληρωμένων σκελετών εντός του λαγουμιού και μερικών χιλιάδων οστών και θραυσμάτων.

Η βεβήλωση των οστών των αγνοουμένων μας αποτελεί ύβρη και έγκλημα ίσο και ίσως μεγαλύτερο του πρώτου. Είναι για αυτό το λόγο που η περίπτωση των ομαδικών τάφων των αγνοουμένων της Άσσιας στο Ορνίθι εξετάστηκε ως κατ' επείγον περίπτωση καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 12 Φεβρουαρίου 2015. Οι ευρωβουλευτές Cecilia Wikstrom (Σουηδία) και Josef Weidenholzer (Αυστρία) καταθέτοντας τις απόψεις τους, πολύ εύστοχα μίλησαν για την κληρονομιά της Αντιγόνης και το "απαραβίαστο ανθρώπινο δικαίωμα να σεβόμαστε τουλάχιστον το σώμα των νεκρών". Τόνισαν τη σημασία αυτής της κληρονομιάς και βεβαίως το αναφαίρετο δικαίωμα των συγγενών να γνωρίζουν που έχουν ταφεί οι οικείοι τους, να έχουν πρόσβαση στον τάφο τους και να ξέρουν πώς πέθαναν. Το Σώμα με συντριπτική πλειοψηφία υιοθέτησε το Ψήφισμα RC8-015/2015 που καταδικάζει την Τουρκία για το απεχθές διπλό έγκλημα που διέπραξε ο Τουρκικός στρατός εναντίων των αμάχων πολιτών που βρίσκονταν υπό τη σύλληψη του.

Εξελίξεις έκτοτε:

Επίσημη κατάθεση εγγράφου από Τ/Κ πλευρά για οργανωμένη μετακίνηση οστών στον σκουπιδότοπου Δικώμου
Μετά από επίσημη κατάθεση εγγράφου στην ΔΕΑ από την τότε Τ/Κ εκπρόσωπο Gulden Plumer Kucuk, κληθήκαμε από την τριμελή επιτροπή της ΔΕΑ στις 17/11/2017 για ενημέρωση σχετικά με το έγγραφο. Σύμφωνα με αυτό είχαν προκύψει διασταυρωμένες μαρτυρίες για την μετακίνηση των λειψάνων των αγνοουμένων μας από τους ομαδικούς τάφους στο Ορνίθι στον σκουπιδότοπο Δικώμου.

Ο σκουπιδότοπος Δικώμου ήταν σε λειτουργία μέχρι τις αρχές της χιλιετίας. Ακολούθως τέθηκε σε αδράνεια και με τη συγκατάθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας είχε ενταχθεί στο πρόγραμμα χρηματοδότησης της Τ/Κ κοινότητας από την ΕΕ για σκοπούς βελτίωσης του περιβάλλοντος. Το έργο περιβαλλοντικής αποκατάστασης του χώρου διήρκησε μεταξύ 2010 - 2012.

Η ΔΕΑ κατέληξε μετά από έρευνα και αξιολόγηση των μαρτυριών ότι οι πληροφορίες που κατατέθηκαν επίσημα στις 17 Νοεμβρίου, 2017, από την κα Gulden Plumer Kucuk σχετικά με την οργανωμένη μετακίνηση των οστών γύρω στο 1995 από τους ομαδικούς τάφους στο Ορνίθι στο σκουπιδότοπο Δικώμου, ήταν αξιόπιστες. Η διερεύνηση περιλάμβανε και ενδελεχή μελέτη του χώρου σε βάθος χρόνου και ειδικά κατά την επίμαχη περίοδο της μετακίνησης περί το 1995, με τον εντοπισμό πολύτιμων στοιχειών όπως τοπογραφικά σχέδια της περιοχής, φωτογραφίες και άλλα. Ακολούθως έγινε η αποτύπωση του αρχικού χώρου σε σχέση με τις αλλαγές που έχει υποστεί μετά την περιβαλλοντική αποκατάσταση.

Ανάθεση Μελέτης για διάνοιξη του σκουπιδότοπου Δικώμου
Μετά από επίμονες πιέσεις της Επιτροπής Συγγενών Αγνοουμένων Άσσιας, η ΔΕΑ ανέθεσε στις αρχές του 2022 στον κ. Pedro Louro, τον Πορτογάλο αρχιτέκτονα/μηχανικό που σχεδίασε και επέβλεψε το έργο αποκατάστασης του σκουπιδότοπου Δικώμου, να εκπονήσει νέα μελέτη σε μια προσπάθεια να απαντηθούν τρία βασικά ερωτήματα:
α) εάν οι ανασκαφές μπορούν να διεξαχθούν με ασφάλεια,
β) πώς μπορεί να εκτελεστεί η όλη διαδικασία και
γ) η προκαταρκτική εκτίμηση του κόστους εκτέλεσης του έργου.

Η μελέτη του κ. Louro κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διάνοιξη του χώρου μπορεί να πραγματοποιηθεί αφού ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα ασφαλείας και οι κίνδυνοι που έχουν προσδιοριστεί μπορεί να τύχουν αποτελεσματικής διαχείρισης. Επίσης, έχει υποδείξει την ενδεδειγμένη διαδικασία ανοίγματος και τα μέτρα ασφάλειας που θα πρέπει να παρθούν. Προφορικά μας έχει αναφερθεί ότι το κόστος θα είναι μεγάλο και θα πρέπει να εξασφαλιστεί ειδική χρηματοδότηση για ένα τέτοιο έργο για να μην παγώσει το υπόλοιπο πρόγραμμα διερεύνησης των αγνοουμένων.

Ανατροπή στα μέχρι σήμερα στοιχεία για τον αριθμό των εκτελεσθέντων στο Ορνίθι

Πληροφορηθήκαμε αρμοδίως από τον κ. Λεωνίδα Παντελίδη, Ε/Κ Εκπρόσωπο στη ΔΕΑ ότι την περασμένη Άνοιξη (2022) ολοκληρώθηκαν οι μελέτες σχετικά με την ταυτοποίηση ενός εκ των δύο αδιευκρίνιστων προφίλ DNA από τα οστά που ανευρέθηκαν κατά τις εκταφές στο Ορνίθι. Η μελέτη τελεσίδικα κατέδειξε, δέκα χρόνια μετά την ολοκλήρωση των αρχικών εξετάσεων DNA, ότι τα οστά ανήκουν σε άγνωστο άτομο που δεν ήταν ανάμεσα στην ομάδα των 70 γνωστών αμάχων αγνοουμένων που συνελήφθησαν στην Άσσια από τον Τουρκικό στρατό στις 21/08/1974, ακολούθως μεταφέρθηκαν στο Γκαράζ Παυλίδη και στη συνέχεια στην περιοχή Ορνίθι όπου και εκτελέστηκαν.

Αποστολή των οστών που βρίσκονται στο Ανθρωπολογικό για περαιτέρω εξετάσεις DNA

Μετά την πιο πάνω εξέλιξη, η ΔΕΑ αποφάσισε να στείλει πρόσθετα δείγματα οστών για εξετάσεις DNA, από τις 2.500 περίπου οστά που παραμένουν χωρίς ταύτιση στο Ανθρωπολογικό Εργαστήρι, εδώ και 13 χρόνια. Στόχος, να εξακριβωθεί αν υπάρχουν και άλλοι αγνοούμενοι ανάμεσά τους καθώς επίσης να εντοπιστούν οι δύο εναπομείναντες της γνωστής ομάδας των 70 αμάχων, καθότι μόνο οι 68 έχουν ταυτοποιηθεί μέχρι σήμερα.

Η Επιτροπή Συγγενών Αγνοουμένων Άσσιας καταβάλλει κάθε προσπάθεια, προς κάθε κατεύθυνση, για να εξασφαλιστεί το αναγκαίο ποσό για να διερευνηθεί ο σκουπιδότοπος Δικώμου με στόχο την ανεύρεση των οστών των αγνοουμένων μας. Πρώτα για να τους αποδοθούν οι τιμές που τους αξίζουν και ταυτόχρονα να ξεκινήσει η επούλωση των ανοιχτών πληγών που άφησε στις ψυχές των συγγενών τους η για σχεδόν μισό σχεδόν αιώνα μαρτυρική αναμονή.

Αποχαιρετιστήριος Λόγος της Σπυρούλας Δαυϊδ στους γονείς της Γιαννούλα και Φραγκόπουλο (6-2-2023)

Μάμμα μου,

Μάμμα μου πώς να σε χαιρετίσω. Θα προσπαθήσω να περιγράψω αυθεντικά με τον δικό μου τρόπο, το ταξίδι της ζωής σου και το φωτεινό σημάδι που αφήνεις πίσω σου.

Η Κυρία Γιαννούλα Φραγκοπούλου, η Μάμμα μου ένας άνθρωπος Αυθεντικός, Σοφός, Αποφασιστικός, με ισχυρή θέληση, δυνατός, δυναμικός γεμάτος καλοσύνη για τους πονεμένους και σκληρή με όσους την πλήγωσαν και την πόνεσαν. Όχι ιδιαίτερα εκδηλωτική, αλλά με πλούσιες πράξεις προσφοράς που δήλωναν την αγάπη της.

Σου μοιάζω Μάμμα μου σε αρκετά και γι'αυτό συγκρουόμασταν ενίοτε.

Η αυθεντικότητα, η καθαρότητα, η δικαιοσύνη, η ευγνωμοσύνη και η αξιοπρέπεια ήταν αξίες, νουθεσίες που με τόση ευκολία μας δίδαξες που εγώ νόμιζα ότι ήταν διάχυτες σε όλο τον κόσμο. Μεγαλώνοντας Μάμμα μου ανακάλυψα πόσο σπάνιες είναι αυτές οι αξίες είναι και πόσο ψεύτικος και υποκριτής είναι ο κόσμος. Όχι όμως στη μικρή μας οικογένεια. Για εμάς όλους είναι τρόπος ζωής. Αυτό μάθαμε από σένα.

Μας πήρες στην αγκαλιά σου, νεαρή γυναίκα τότε και εσύ, κοντά στα 40 σου χρόνια, «μια φουλιά μωρά» όπως μας έλεγες και μας έβαλες κάτω από τις φτερούγες σου, μας φρόντισες, μας στήριξες μας οδήγησες με επιτυχία στην ενηλικίωση.

Σε χαρακτήριζε πάντα πρωτοποριακή σκέψη έξω από τα στεγανά της εποχής σου. Θυμάμαι το 1975 στον συνοικισμό στο Τσιακκιλερό, να μας έχεις αγοράσει τηλεόραση και εμένα σαν μικρό παιδί να νοιώθει ευτυχία για το αντικείμενο, και εσένα να κάνεις αναφορά, «για να μεν βγαίνουν έξω τα αγόρια και να γυρίζουν να τους κουμαντάρω».

Με δύναμη και επιμονή, αγόγγυστα, μας έπαιρνες περπατητή κάθε πρωί, εμάς τα μικρά, από το Τσιακκιλερό στο σχολείο στη Μικτή στη Λάρνακα, και μας έπιανες το μεσημέρι μέχρι να μάθουμε το δρόμο, να ερχόμαστε σπίτι. Το ίδιο και στις Κόκκινες όπου αργότερα χτίστηκε σχολείο.

Το 1979 στον συνοικισμό στο Πλατύ, καθώς δεν ήθελες να δουλέψεις εκτός σπιτιού για να μην μας αφήσεις, σκέφτηκες να ανοίξεις περίπτερο στο σπίτι μας για να είσαι κοντά μας. Πολύ τολμηρό για ένα άτομο με λιγοστή μόρφωση, αλλά καταλαβαίνω ότι η ανάγκη ενεργοποιεί πολλές δεξιότητες. Θυμάμαι τα κλάματα που έκανες όταν ήρθε ένας γείτονας να πάρει λεμονάδα (για να μας στηρίξει προφανώς) και εσύ δυσκολεύτηκες με τα ρέστα. Τα κατάφερες όμως θαυμάσια και με αυτό το περίπτερο μας μεγάλωσες χωρίς να μας λείψει τίποτα. Σε όλο αυτό ο έφηβος αδελφός μου ο Χάρης δίπλα σου να τρέχει τις διαδικασίες. Αυτά ήταν τα παιδικά ανέμελα χρόνια του. Ανέλαβε το ρόλο του γονέα δίπλα σου.

Αγαπούσες τη μόρφωση και τα γράμματα, που προφανώς στερήθηκες, και μερίμνησες να μας στείλεις σε ιδιωτικά σχολεία για να έχουμε εμείς ένα καλύτερο μέλλον. Τόλμησες και διαπραγματεύτηκες με επιτυχία, με την Αμερικανίδα διευθυντήρια μέσω μεταφραστή, να δεχτεί να φοιτούμε στην Αμερικάνικη Ακαδημία, να δουλεύουμε το καλοκαίρι και να πληρώνεις τα δίδακτρα κάθε προηγούμενης χρονιάς, τον Σεπτέμβρη.

Περιορισμένη βέβαια από τα δεδομένα της εποχής όταν σου ζήτησα να σπουδάσω μου το αρνήθηκες. Όταν επανήλθα όμως στα 30 μου και αντιλήφθηκες ότι το ήθελα πολύ, με βοήθησες, με στήριξες με τα πρακτικά. Και ήσουν περήφανη για μένα. «Της κόρης μου αρέσκει της πολλά να δκιαβάζει» έλεγες και φούσκωνες.

Καλωσόρισες και αγάπησες τον Χρίστο μου σαν δικό σου Γιό, και τις νύφες σου επίσης τη Γιαννούλα, τη Χρύσω, την Άννα, σαν δικά σου παιδιά. Ποτέ μα ποτέ δεν είπες κακό λόγο για κανένα τους. Συχνά αστειευόμαστε μεταξύ μας ότι εμάς μας «έρριφκες τζαι τον γαμπρό και τις νύφες σου ποτέ».

Αρχίσαν να έρχονται τα εγγόνια σου τα καλωσόριζες με την περηφάνια της Γιαγιάς και ποτέ δεν αξίωσες όνομα ή τιμές. Τα παιδιά σου όμως θελήσαμε να σας τιμήσουμε και σας χαρίσαμε τα ονόματα σας με αγάπη και σεβασμό. «Έχω εννιά αγκόνια, αχώριστα να είναι» έλεγες.

Τους συμβούλευες να γίνουν σωστοί «άθρωποι» στη κοινωνία. Ρωτούσες πάντα για την πρόοδο τους στο σχολείο. Λίγες ώρες πριν φύγεις για το μεγάλο ταξίδι, είπες στον αδελφό μου τον Λάκη οι «μιτσιοί ο Αντρέας και η Γαλήνη παν καλά στα σχολεία τους», έχοντας στο μυαλό σου ότι αυτοί οι δύο σπουδάζουν.

Πάντοτε Αξιοπρεπής και απόλυτα διακριτική ποτέ δεν ερχόσουν στα σπίτια μας εκτός αν ήσουν καλεσμένη μας. «Μια Κυριακή που την έχετε να την περνάτε με τους αντράδες, τις γυναίκες σας και τα μωρά σας» έλεγες. Ερχόσουν για λίγο μετά ήθελες να φύγεις «να με πάρετε σπίτι μου».

Μοναχική από επιλογή, με λιγοστές σχέσεις και φιλίες. Αναμενόμενο βέβαια καθώς βίωσες εγκαταλειμμένη και αβοήθητη από τη γονική σου οικογένεια. Δεν παραπονέθηκες ποτέ. Μάζεψες τις πληγές σου, μας πήρες και έφυγες μακριά από όλους. Μας έφερες στη Λευκωσία για να μη βιώνεις προφανώς τη συνεχή αδιαφορία της οικογένειας σου. Έκανες πρωταρχικό στόχο της ζωής σου να μεγαλώσεις σωστά τα παιδιά σου και με προσωπικές θυσίες τα κατάφερες. Υπήρξαν βέβαια και λιγοστοί άνθρωποι που σε στήριξαν, και εσύ ήσουν πάντοτε ευγνώμων για εκείνους στις αναφορές σου. Τους Ευχαριστούμε και εμείς βαθιά σήμερα, που απάλυναν τον πόνο σου. Ξέρετε Εσείς, ποιοι Υπέροχοι Άνθρωποι είστε.

Ήσουν πάντα τολμηρή, αποφασιστική, επίμονη, και πολύ δυνατή προσωπικότητα. Βέβαια αυτό μας δυσκόλεψε αρκετά όταν δεν μπορούσες να δεχτείς βοήθεια από κοπέλες στο σπίτι σου, καθώς ένοιωθες ότι παραβίαζαν τον προσωπικό σου χώρο. Το γινάτι Μάμμα μου είναι η άλλη πλευρά της επιμονής και της ισχυρής θέλησης.

Για πάνω από 10 χρόνια απολαύσαμε όλοι μαζί υπέροχες στιγμές στο σπίτι σου κάθε Σάββατο, που μαζευόμασταν στον «καφενέ» της Γιαννούλας, όπως το βάφτισε ο αδελφός μου, ο Πανίκκος και περνούσαμε όλο το πρωινό μέχρι το μεσημέρι μαζί σου, μιλώντας, γελώντας αναπολώντας ιστορίες από όταν ήμασταν μικρά. Σιγά σιγά έρχονταν και όλα τα εγγόνια σου καθώς απολάμβαναν την παρέα σου και το αναβαθμίσαμε σε Brunch. Κυριολεκτικά κάναμε «παναύρκα» όλοι μαζί. Ο αδελφός μου ο Πανίκκος δεν σταματούσε να σε πειράζει και εσύ με το χιούμορ την ευγλωττία, την ευφυία, την ετοιμότητα σου τον έβαλλες στη θέση του και «έβκεννες κούππα άπαννη» πάντα. Λέγαμε συχνά ότι θα ήσουν εξαιρετική δικηγόρος. Οι διάλογοι σας με τον Πανίκκο, που σου μοιάζει τόσο πολύ στο χιούμορ και την ετοιμολογία ήταν πάντα πραγματική απόλαυση. Όλοι οι στενοί συγγενείς και φίλοι που ήταν κοντά μας και σε αγαπούσαν, σίγουρα υπήρξαν μάρτυρες σε κάποιο από αυτά τα υπέροχα Σάββατα.

Αυτές οι συναντήσεις τα Σάββατα, βέβαια λειτούργησαν και σαν Ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο για όλους μας, καθώς ενήλικες πια με μισόκλειστη πόρτα στο τραύμα, φέρναμε τα τραύματα μας, τους τότε φόβους μας, και ειπώθηκαν αλήθειες δικές μας καλά κρυμμένες. Λειτούργησε θεραπευτικά για όλους μας καθώς ο κάθε ένας μπόρεσε να μοιραστεί πράγματα. Μας άκουγες Μάμμα μου με σεβασμό, γιατί έβλεπες και τη δική μας πλευρά σαν μωρά, στεναχωριόσουν για όσα περάσαμε, μα σήκωνες το κεφάλι και με το γνωστό πείσμα σου, μας έλεγες «εν χρειάζεστε κανένα, έχετε ο ένας τον άλλον».

Πάντα ήσουν φροντιστική για τα παιδιά σου και μας ήθελες μια γροθιά, και αυτό γίναμε Μάμμα μου μια γροθιά και μια αγκαλιά, και σε αυτή την αγκαλιά προσθέσαμε τα εγγόνια σου. Είμαστε πολύ αγαπημένοι και μονιασμένοι μεταξύ μας, όπως μας ήθελες, όπως μας έμαθες.

Το 2003 μια μεγάλη ευλογία σε σκέπασε. Μέσα σε εκείνο τον συναισθηματικό εκβιασμό με το άνοιγμα των συνόρων, η αδήριτη ανάγκη να βρεθούμε κοντά στις ρίζες μας υπερέβη όλων των αξιών μας. Πήγαμε στο σπίτι μας στην Άσσια. Στο σπίτι σου που σε έδιωξαν, στο χωριό μας που είδαμε να πιάννουν τον Παπά μας μπροστά στα μάτια μας. Εσύ έπνιξες τα συναισθήματα σου και ήσουν απόλυτα ψύχραιμη και απόλυτα ευγενική στους «ενοίκους» του σπιτιού σου. Φεύγοντας μας ανάφερες ότι στο σπίτι μας στο δωμάτιο κάτω, είδες την Εικόνα του Τιμίου Προδρόμου, την μεγάλη Εικόνα, που ήταν στο τέμπλο της εκκλησίας του χωριού μας.

Κανένας από εμάς δεν την είδε. Μόνο εσύ. Σε εσένα φανερώθηκε ο Τίμιος Πρόδρομος, εσένα διάλεξε, στο δικό σας σπίτι φυλάχθηκε. Αυτό Μάμμα μου δεν είναι φιλοφρόνηση από ανθρώπους, είναι ευλογία από το Θεό και ο «Θεός διάλεξε εσένα να κάνει το θαύμα του» όπως μου ανάφερε ο Παπά-Σωτήρης του χωριού μας. Αυτή τη ευλογία Μάμμα μου την κέρδισες από τον Θεό.

Σκέφτηκες πράγματα, τα συζητήσαμε, έγιναν κινήσεις και με πραγματικό κίνδυνο της ζωής τους στις 18/5/2003 τα αδέλφια μου ο Λάκης και ο Χάρης, έφεραν αυτή τη τεράστια εικόνα στις ελεύθερες περιοχές. Άμεσα ενημερώσαμε τον Πάτερ Γεώργιο, και τις αρχές του Κράτους, και εσύ είχες εκφράσει την επιθυμία η εικόνα του Τίμιου Προδρόμου να φιλοξενείται στην εκκλησία του Αποστόλου Ανδρέα.

Τραγικό αλλά μεγάλη ευλογία που είστε και οι δύο εδώ σήμερα και η εικόνα του Τιμίου Προδρόμου είναι δίπλα σας. Σε Ευχαριστούμε ιδιαίτερα που σαν παιδιά σου είμασταν μέλη της Ιστορίας, αυτού του Θαύματος.

Μάμμα μου σε ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ για όσα μας πρόσφερες. Μας έδωσες κομμάτια από τη ψυχή σου. Είμαστε περήφανοι για σένα και το ξέρω ότι ήσουν και εσύ περήφανη για εμάς. Το έλεγες συχνά «είμαι πολλά ευχαριστημένη που τα παιδκιά μου αγαπούμε πολλά, έχουμε έννοια». Μεγάλη τιμή για εμάς που σε είχαμε γονιό μας. Αν πρέπει να σε κλείσω σε ένα πλαίσιο και να σε περιγράψω με μια λέξη αυτή είναι ΑΞΙΑ ΜΑΝΑ.

Θα σε χαιρετήσω με την ευχή που μας έδωσε ο Πάτερ Γεώργιος. «Άγγελοι να σε συνοδεύουν και ο Τίμιος Πρόδρομος να σε παραλάβει».

Παπά μου,

Παπά μου, με πόνο ψυχής σε καλωσορίζω μετά από 50 χρόνια που ήρτες με τούτο τον περίεργο τρόπο. Καλωσορίζω και γλυκοφιλώ τα 9 κομματάκια από τα οστά σου που κείτονται κάτω από τις σημαίες, χωράνε μέσα στη χούφτα μου, Καλωσορίζω τον Ήρωα της Πατρίδας μας Κύριο Φραγκόπουλο Δαυίδ, που στις 21 Αυγούστου το 1974, άρπαξαν βίαια μπροστά στα μάτια μας και άνανδρα δολοφόνησαν λίγες μέρες μετά.

Παπά μου σήμερα όμως, πρέπει να σε αποχαιρετήσω κιόλας, αλλά πριν θέλω να σου πω τι έχασες. Θα προσπαθήσω να χωρέσω 50 χρόνια σε λίγες γραμμές.

Η Μάμμα μας, η γυναίκα σου, η Γιαννούλα σου, ήταν Ηρωίδα Ζωής. Πέρασε από συμπληγάδες, διάβηκε με τη Σκύλα και τη Χάρυβδη, πάλεψε με τους Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες, επιβίωσε θάλασσες και Ποσειδώνες και τα κατάφερε. Στάθηκε άξια στα παιδιά της. Ο Χάρης και ο Λάκης δίπλα της σε τούτο τον αγώνα. Ο Πανίκος και εγώ πιο μικρά, κυρίως εγώ προστατευμένη πρακτικά, το ίδιο βέβαια εκτεθειμένη συναισθηματικά. Δεν σε ξεχάσαμε ποτέ. Η Μάμμας μας το φρόντιζε. Σε ανάφερνε, σε τιμούσε, σε αγαπούσε βαθιά.

Παπά μου να σου πω κάτι; Εμεγάλωσα. Παντρεύτηκα, έκαμα οικογένεια. Άφησες πίσω σου 4 μωρά και τωρά έχεις 9 εγγόνια.

Ξέρεις τι έκαμνα τόσα χρόνια Παπά μου; Μάζευα πληροφορίες για σένα. Ρωτούσα όποιον μου έλεγε ότι σε ήξερε, γιατί ήθελα να μάθω για σένα. Μάθαινα λεπτομέρειες για σένα όπως «ήταν χρυσός Άνθρωπος, πολλά καλοσυνάτος, ήρεμος, μαλακτός, μερακλής, καλός τεχνίτης, περιποιημένος, καλοντυμένος. Αγαπούσε τους γιούδες του πολλά. Του άρεσε να παίζει μαζί τους να τζιλιέται με τα παλληκαρούδκια του χαμέ, να κάμνουν χάζια. Να ξαπλώνουν μαζί το καλοκαίρι στην ταράτσα να λαλούν ιστορίες». Οι πιο πολλές αναφορές είναι για σένα και τα αγόρια σου, ίσως επειδή ήταν πιο μεγάλα. (Να ανοίξω μια παρένθεση και να σου πω Παπά μου ότι και οι τρείς είναι όπως εσένα με τα μωρά, γεμάτοι αγάπη). Εγώ ξέρω όμως ότι αγαπούσες και την κόρη σου πολύ και ιδιαίτερα. Όλες τούτες τις πληροφορίες τις μάζευα και τις πρόσθετα στις δικές μου υπέροχες αναμνήσεις. Σε χάρηκα, σε απόλαυσα μόνο 6 1/5 χρόνια, αλλά μου έδωσε μεγάλες δόσεις Αγάπης. Η σύνδεση μας και η αγάπη που μοιραστήκαμε έχει βαθιές ρίζες.

Και σε εσένα μοιάζω ξέρεις. Έχω την ευαισθησία σου και το μοίρασμα Αγάπης για όλο τον κόσμο. Δυστυχώς έχω και την επιστημονική επιβεβαίωση, καθώς κατά την ταυτοποίηση των οστών σου στις 31/10/2014, στο ανθρωπολογικό, μας είπαν ότι, το παιδί αριθμός 1 και το παιδί αριθμός 4 έχουν ταύτιση 75% με τον Πατέρα. Παρόλο που ήμουν πάλε ένας αριθμός για εκείνους, εγώ ένοιωσα πλήρης που έχω τα γονίδια σου.

Σήμερα ο ενήλικας εαυτός μου καλείται να κηδεύσει τη Μητέρα του, και το παιδάκι των 6 χρονών καλείται να κηδεύσει τον Πατέρα του. Το παιδάκι πληγωμένο, φοβισμένο δεν καταλαβαίνει τι σημαίνει πόλεμος, πρόσφυγας, αγνοούμενος. Το παιδάκι ήταν χαρούμενο προστατευμένο στο σπίτι του, στην αυλή του, έπαιζε με τα κατσικάκια, και ξαφνικά του έδωσαν ταυτότητες άγνωστες και τρομακτικές. Αυτό το παιδάκι σήμερα θυμώνει περισσότερο, γιατί διατηρήθηκε όλος αυτός ο πόνος για 50 χρόνια και εμποδίζει και τον ενήλικα να κηδεύσει την Μητέρα του που έφυγε πλήρης ημερών μόνο με Αγάπη και Ειρήνη, όπως της αξίζει.

Ουρλιάζει ο πόνος μέσα μου γιατί η Μάμμα μου έφυγε πληγωμένη, απογοητευμένη και αδικημένη. Η ζωή φέρνει καταστάσεις, ο Θεός επιτρέπει πράγματα να γίνουν και μας δυναμώνουν. Αυτή την αδικία που ζούμε σήμερα όμως την συντέλεσαν άνθρωποι για να εξυπηρετήσουν δικά τους κίνητρα. Θα μπορούσαν να μεριμνήσουν αυτή ημέρα να γινόταν 5-10 χρόνια μετά τον πόλεμο. 50 χρόνια μετά είναι απλά εγκληματικό.

Μας κατακλύζει μεγάλη πικρία γιατί ζήσαμε δύσκολα με πολλές στερήσεις, φοβισμένοι και εγκαταλειμμένοι. 50 χρόνια δεν μας είδε κανείς, το κράτος η πολιτεία εγκληματικά απόντες. Αδιάφοροι και πρόχειροι χειρισμοί στο θέμα των αγνοουμένων και σίγουρα σε μεγάλη απόσταση από τις οικογένειες. Από τη δική μας οικογένεια σίγουρα. Πολλές φορές νοιώσαμε ανεπιθύμητοι σε Κυβερνητικά γραφεία και ότι ενοχλούμε κουραστικά πλέον με το θέμα των αγνοουμένων. Απέτυχαν παταγωδώς. 50 χρόνια και δεν κατάφεραν να δώσουν ένα τέλος σε τέτοιο ανθρωπιστικό θέμα.

Το δικό μας τέλος το έδωσε η Μάμμα μου μέσα στη Σοφία της όταν 3 χρόνια πριν σε ένα από εκείνα τα υπέροχα Σάββατα μας είπε, «ακούτε ούλλοι. Τούτοι περιπαίζουν μας. Όταν πεθάνω τον Παπά σας να τον βάλετε μαζί μου».

Οι συνθήκες ήταν δύσκολες και σκληρές, αλλά η απώλεια σου Παπά μου μας ένωσε, κρατηθήκαμε χέρι-χέρι όλα αυτά τα χρόνια. Μαζί με τις νύφες σου και τον γαμπρό σου, τα 9 υπέροχα εγγόνια σου συνεχίσαμε τη ζωή μας για δεκαετίες φροντίζοντας τη Μάμμα μας και τιμώντας τη μνήμη σου.

Τη φροντίσαμε την Μάμμα μας Παπά μου. Τη σεβαστήκαμε, την νταντέψαμε, την αγαπήσαμε και της το δείξαμε πολύ και συνεχώς. Όπως ακριβώς φρόντισε και εκείνη εμάς. Το ήξερε, το αναγνώριζε και έλεγε με καμάρι «τα παιδκιά μου αγαπούν με πολλά, είμαι πολλά ευχαριστημένη».

Παλέψαμε με όλες μας τι δυνάμεις και για την δική σου μνήμη. Τους ενοχλήσαμε, δεν είμασταν αρεστοί, αλλά αδιαφορώντας βροντοφωνάξαμε ότι έχετε αδικήσει του Αγνοούμενους και τους Αγνοούμενους της Άσσιας. Όπου χρειάστηκε, όπου καλέστηκα, έκανα την ψυχή μου πέτρα και πήγα και μίλησα, φώναξα, διεκδίκησα τη δικαίωσή σου, τη δικαίωση όλων των αγνοουμένων της Άσσιας. Και θα συνεχίσω να το κάνω, σου το υπόσχομαι. Σήμερα τηρώ την υπόσχεση μου στη Μάμμα μου για την ταφή σου αλλά σου υπόσχομαι ότι θα τους θυμίζω κουραστικά ότι η δικαίωση σας είναι υποχρέωση τους.

Ότι αλλαγές έγιναν, η μερική διαφοροποίηση του Πιστοποιητικού θανάτου, η ταυτοποίηση των 1000 περίπου οστών που είχαν στο Ανθρωπολογικό πάνω σε ένα τραπέζι να κάθονται, που άρχισε τώρα, είτε θέλουν να το παραδεχτούν είτε όχι, έγινε μετά την επίμονή μας και την έκθεση του θέματος στη δημοσιότητα. Η εικόνα τους τελικά μετρά.

Εάν Παπά μου βρίσκονται και άλλα οστά σου και σε εκείνη την ομάδα οστών που τους πήρε 8 χρόνια να βρουν το κονδύλι του ενός εκατομμυρίου για να προχωρήσουν στις ταυτοποιήσεις, θα τα αγκαλιάσουμε και αυτά, και πάλιν θα τα φέρουμε κοντά σας. Όπως λειτουργούν όχι γυναίκες των αγνοουμένων δεν θα μείνουν να παραλάβουν οστά, ούτε παιδιά δεν θα μείνουν. Ήμουν 6 και είμαι 56. Παπά μου εγώ σου το υπόσχομαι ότι θα μάχομαι με όλες μου τις δυνάμεις για όλους σας.

Είμαι Περήφανη Παπά μου για την καταγωγή μου και για τους Γονείς που είχα. Αγνούς, καθαρούς, αξιοπρεπείς, ταπεινούς Ανθρώπους. Και εσύ να είσαι περήφανος για εμάς Παπά μου. Μεγαλώσαμε γίναμε άξιοι άνθρωποι, και πρεσβεύουμε τις δικές σας αξίες. Να είσαι περήφανος και για τα 9 εγγόνια σου. Να σου τους γνωρίσω: Τρείς Φραγκόπουλοι Δαυίδ κοσμούν και τιμούν το όνομα σου. Ο ένας σήμερα, έχει την τιμή να σε συνοδεύει από τη θέση του ως αξιωματικός. Και δική σου τιμή Παπά μου που με περισσή αγάπη και σεβασμό πρόσφερε τον εαυτό του για να σε τιμήσει. Τα υπόλοιπα εγγόνια σου ο Αντρέας, ο Φραγκόπουλος, ο Φράγκης, ο Δημήτρης θα τιμήσουν και θα κατευοδώσουν την αγαπημένη τους Γιαγιά Γιαννούλα. Ο Αντρέας ο νεότερος έχει εξετάσεις και είναι μαζί μας νοερά. Οι εγγονές σου Καλυψώ, Τζιωάννα και Γαλήνη βρίσκονται στο πλευρό σας με αγάπη και σεβασμό.

Είμαστε όλοι εδώ για εσάς. Πονεμένοι, πληγωμένοι αλλά Περήφανοι που είμαστε η συνέχεια σας.

Παπά μου, πάρε τη Μάμμα μου από το χέρι και μαζί μετά από 50 χρόνια, να μας προσέχετε μαζί, από εκεί ψηλά.

Θα σας μεταφέρω ξανά την ευχή που μας έδωσε ο Πάτερ Γεώργιος. «Άγγελοι να σας συνοδεύουν και ο Τίμιος Πρόδομος να σας παραλάβει».

Ηρωικοί Γονείς μου σας χαιρετώ. Σας Αγαπώ, σας Αγαπάμε βαθιά. Καλό Παράδεισο.

Εκκλησία Αγίου Ανδρέα, Πλατύ Αγλαντζιάς
6/2/2023

Καταχωρημένα άρθρα που αφορούν τον Φραγκόπουλο Δαυίδ:

Φωτογραφίες -Κηδεία Φραγκόπουλου & Γιαννούλας Δαυίδ

Κηδεία Γιαννούλας Φραγκοπούλου και του αγνοούμενου συζύγου της Φραγκόπουλου Δαυίδ

Οι Αγνοούμενοι της Άσσιας

Μαζική Δολοφονία 70 Αμάχων (Ασσιωτών και Άλλων) στο Ορνίθι

Ισχυρό Ψήφισμα καταδίκης της Τουρκίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (12-2-2015)

Strong Resolution by the European Parliament Condemning Turkey (12-2-2015)

Το έγκλημα πολέμου που διέπραξε ο τουρκικός στρατός στο Ορνίθι

The war crime committed by the Turkish Army in Ornithi

Ψάχνοντας τα Χαμένα Οστά των Αγνοουμένων της Άσσιας

«Αιτία Θανάτου Άγνωστη» - εκπομπή ΡΙΚ αφιερωμένη στην Άσσια και τους αγνοούμενους